भरत : भक्तीयुक्त प्रपंच म्हणजे खरा परमार्थ

 🌹🌷" नामप्रेमचिंतन " 🌹🌷

!!! रामायण !!! 

भरत : भक्तीयुक्त प्रपंच म्हणजे खरा परमार्थ

श्रीराम! 
कालच्या चिंतनात आपण बघितले की शत्रुघ्न हा अर्थस्वरूप, लक्ष्मण हा धर्मस्वरूप, श्रीराम मोक्षस्वरूप आणि भरत हा कामस्वरूप आहे. यामध्ये भरताला कामस्वरूप म्हटले आहे. परंतु, भरताचा काम हा तुमच्याआमच्यासारखा विकारी नसून विकाररहित आहे. तमोगुणी वृत्तीतून आलेला काम हा त्याज्य आहे. परंतु, भक्तिमार्गाचे आचार्य नारदमहर्षी यांनी भक्तीची व्याख्या करतांना यथा व्रजगोपिकानाम् || अशी केली आहे. गोपिकांनी आपला काम भगवंताशी जोडला. लौकिक अर्थाने गोपिकांमध्ये श्रीकृष्णाप्रती काम होता, परंतु तो त्यांनी प्रत्यक्ष भगवंताशी आणि पूर्णपणे जोडला. श्रीमहाराज म्हणत, “गोपींनी कृष्णाला सर्वस्व अर्पण केले आणि त्यांच्या भाग्याने तो देव निघाला!” त्रेतायुगात श्रीराम हा परमार्थअवतार झाला; तर भरत हा प्रेमावतार झाला.

रामावतारांत भगवंत अनेक साधूमुनींना भेटले. जेंव्हा ते भरद्वाज मुनींच्या आश्रमामध्यें आले, तेंव्हा मुनी म्हंटले, "आज माझी सर्व साधना, सगळे पुण्य सफल झालें म्हणून रामचंद्राचें दर्शन झालें." कालांतरानें भरत हे चित्रकुटावर रामदर्शनासाठी जातांना भरद्वाज मुनींच्या आश्रमांत येतात. मुनी भरताला 'साधू (सत्पुरूष)' ही उपमा देऊन म्हंटले, "माझ्या संपूर्ण जपतपाचें फल आहे रामदर्शन! परंतु, रामदर्शनाचें फल काय ते आज मला भरत दर्शनानें कळालें. रामदर्शनाचें फल भरतदर्शन (संतसंग) आहे. मला पुण्यानें अवतारी रामाच्या बहिरंग स्वरूपाचे दर्शन झालें, परंतु रामाचें अंतरंग, जे प्रेमदर्शन आहे, हे मला भरतदर्शनानें झालें." भरताची रामभक्ती, त्याग, संयम, व्रत, वैराग्य अद्वितीय आणि स्तुत्य तर आहेच पण अनुकरणीय आहे. "भरत धर्माप्रमाणें वागतों असें म्हणणें म्हणजे भरताला कमीपणा येईल. भरत वागतो तोच धर्म असतो. इतके त्याचे व धर्माचे नाते अभिन्न आहे." हे वसिष्ठ मुनिंनी दिलेले प्रमाणपत्र आहे. या धर्माचरणाचे अधिष्ठान रामप्रेम आणि रामप्रेमातून आलेला पूर्ण शरणागत भाव आहे.

पादसेवन अर्थात गुरूसेवा कशी करावी याचा माझ्या ह्रदयांत साठवलेला आदर्श म्हणजे भरत! भरत आपल्या सद्गुरूंना म्हणजे रामरायाला अयोध्येच्या सिंहासनावर बसवण्यासाठी चित्रकुटावर घ्यायला आला... परंतु, रामरायानें पुरूषोत्तम मर्यादा सांगितल्यावर चित्रकुटाहून भरत निघण्याची वेळ आली तेंव्हा त्यानें राघवाच्या चरणपादुका मागितल्या. रामरायानें त्या दिल्यावर भरताला विश्वास झाला की आज पादुका मिळाल्या म्हणजे एक ना एक दिवस पदसुद्धां माझ्याकडे येतील! जिथे पादुका तिथे चरण चालत येतील! आणि या विश्वासानेंच भरतानें पादुकांना सत्तास्थानी ठेवून जो राज्यकारभार चालवला तो राम सदेह उपस्थित नसतांना देखील रामराज्य झालं! भरतानें श्रीचरणी विश्वास ठेवून केलेला अयोध्येचा प्रपंच हाच आदर्श परमार्थ!

लौकिक जीवनात श्वास जेवढा अनिवार्य आहे, पारमार्थिक जीवनात विश्वास तेवढाच अनिवार्य आहे! सद्गुरूचरणी विश्वास ठेवून त्यांना आवडेल तसें कर्म करावें, तीच श्रेष्ठ पादसेवन भक्ती ठरेल! कर्म, भक्ती, ज्ञान, योग सर्व काही गुरूपदी रत झालेल्या भक्ताच्या चरणी अनायासे येतं! आपल्या गुरूतुल्य भावाच्या पादुकांना साक्षी ठेवून भक्तीसह निष्काम भावनेनें गृहस्थाश्रम उत्तम प्रकारे चालवण्याचे मुर्तीमंत उदाहरण इतरत्र मिळणे अशक्य आहे. आपण आपल्या घरांत सुद्धा सद्गुरू पादुका ठेवल्या आहेत परंतु त्यांच्या सत्तेनें प्रपंच करीत नाही, म्हणून घरांत रामराज्य नाहीं. रामाच्या नावानें प्रपंच करणे ही खरी रामनवमी आहे, आपण त्यापासून काही बोध घ्यायला नको का? रामरायानें आपल्या देहाचा सहवास अनेकांना दिला. परंतु, आपल्या चरणपादुका केवळ एकाच भक्ताच्या मस्तकावर दिल्या. तो भक्त म्हणजे भरत! भरताला जे रामप्रेम मिळालं ते आपल्याला मिळावं असं वाटत असेल तर पाय सेवावे सेवावे । सद्गुरूंचे प्रेम भावें ।

।। श्रीसद्गुरू सीतारामचरणार्पणमस्तु ।।

        ("नामप्रेम" पुस्तकातून साभार)

   !!! जानकी जीवन स्मरण जय जय राम !!! 🙏