राधा हीच ती नवविधा भक्ती!

 " नामप्रेमचिंतन "  

!! जय श्रीराधेकृष्ण !!

श्रीराम!

आज राधा अष्टमी! 

या निमित्त 'नामप्रेम' या गेल्यावर्षी प्रकाशित झालेल्या पुस्तकातील चिंतनाचा काही भाग :

रामरायाचं भक्तप्रेम म्हंटलं की शबरीला दिलेलं नवविधा भक्तीचं तत्वज्ञान आठवतं. आणि कन्हैयाचं भक्तप्रेम म्हंटलं की गोपिकांसोबत केलेली रासलिला आठवते. ही रासलिला म्हणजे भगवंताच्या भक्ताप्रती असलेल्या भक्तीचा जिव्हाळा!

नवविधा भक्ती स्तवनानें शबरी मातेनं जे समाधीसुख अनुभवलं, तेच रासलिलेनं गोपिकांनी सुद्धां अनुभवलं! अध्यात्मशास्त्रात रासलिलेचं वर्णन समाधीस्थिती असं केलं आहे!

उद्धवाला श्रीकृष्णाचा सहवास लाभला, ज्ञान लाभलं. त्याचं कृष्णावर प्रेम होती, भक्ती होती. परंतु, त्या प्रेमाला, भक्तीला, ज्ञानाला पूर्णत्व नव्हतं. याचं कारण त्या भक्तीत थोडा कोरडेपणा होता, त्यात ओलावा म्हणजे जिव्हाळा नव्हता...

तो जिव्हाळा त्याला मिळावा म्हणूनच श्रीकृष्णानें त्याला भक्तीप्रेमाचा जिव्हाळा जिथें ओतप्रोत आहे, त्या गोपिकांकडे पाठवलं....

हा त्यांचं प्रबोधन करण्यासाठी गेला खरा, परंतु त्यांच्या दृढ भक्तीतील ओलावा पाहून त्यात उद्धवाचं ज्ञान वाहून गेलं आणि तोसुद्धां प्रेमानंद सागरांत बुडून आला, तेंव्हा त्याच्या कृष्णभक्तीला पूर्णत्व आलं!

तत्वज्ञानी उद्धव आला ।

प्रबोधन्या त्या गोपीबाला ।

पाहूनी त्यांच्या सगुण भक्तीला ।

हरले त्याचें समुळ अज्ञान ।।

या भक्तीच्या जिव्हाळ्याचा आदर्श म्हणजे राधा!

राधा ही कृष्णभक्तीचं, जिव्हाळ्याचं प्रतिक आहे. भगवंताची आराधना करण्यासाठी राधा बनलं पाहिजे. राधाशिवाय आराधना शक्य नाही!

राधेशिवाय कृष्ण रसस्वरूप आहे, पण तो रस थोडा निरस, कोरडा वाटेल. राधेच्या जिव्हाळ्यानें कृष्णभक्तीचा रस हा मधूर बनतो. आणि मग तोच कृष्ण मधुराधिपते बनतो!

भगवंतानें शबरीला नवविधा भक्ती सांगितली, लक्ष्मणाला सुद्धां सांगितली. पुढच्या अवतारांत अर्जुनाला कर्म, भक्ती, ज्ञान सांगितलं. परंतु, राधेला नाही सांगितलं. कारण, राधा हीच ती नवविधा भक्ती आहे!

नवविधा भक्ती जीवनांत उतरणं म्हणजेच राधास्वरूप बनणं. आणि राधा तिथें कृष्ण आलाच! हीच आत्मशुद्धी! आणि म्हणूनच वरील अभंगांत शेवटी तुकाराम महाराजांनी म्हटलं,

तुका म्हणे नवविध ।

भक्ती जाणे तोचिं शुद्ध ।।

तेंव्हा, राधा बनणं हे आराधनासारखं!

आणि

राधा न बनणं हे अपराधासारखं!

अपगता राधा यस्यात अपराध ।

आपण नामस्मरणभक्ती करतांना अंतःकरणात ओलावा नसेल ती कोरडी भक्ती असेल.

हा ओलावा जेंव्हा अंतःकरणात येतो, तेंव्हा तो अभिव्यक्त झाल्याशिवाय राहत नाही. आणि या अंतःकरणातील जिव्हाळ्याची अभिव्यक्ती होण्याची जागा म्हणजे डोळे!

अंतःकरणातील जिव्हाळा कंठापर्यंत येतो. आणि कंठात भक्तीप्रेम दाटून आलं की तो जिव्हाळा, ती भक्ती प्रेमाश्रूंच्या रुपानें डोळ्यातून बाहेर पडते!

कंठी प्रेम दाटे, नयनीं नीर लोटें ।

हृदयी प्रगटे नामरुप ।।

याला म्हणतात जिव्हाळ्याची अभिव्यक्ती! आणि भक्तीप्रेमाची अंतिम अवस्था म्हणजे डबडबलेले डोळे! बस्स!

🌺 !!! जाणें भक्तीचा जिव्हाळा !!!🌺

         ("नामप्रेम" पुस्तकातून साभार)

🙏  !!! जानकी जीवन स्मरण जय जय राम !!! 🙏

सद्गुरु श्री गजानन महाराजांवरील चिंतन!

🌹🌷 " नामप्रेमचिंतन " 🌹🌷

शंका : वृत्तीच्या मेदिनीठायी | फळझाडें ती लाविन पाही || या सद्गुरु श्री गजानन महाराजांच्या चरित्रातील ओळीवर चिंतन मांडावे!

➡

श्रीराम!

सत्ता, संपत्ती, सामर्थ्य असलेला मनुष्य अधूनमधून सुख उपभोगत असेल, पण भगवद्प्रेमाच्या अभावी अखंड समाधान मात्र त्याच्यापासून बरेच दूर असते. अवाढव्य लौकिक ऐश्वर्य परंतु सदाचरण आणि साधनेला विमुख असलेला मनुष्य हा एखाद्या अशा विहिरीसारखा असतो जी आकाराने मोठी आहे, परंतु त्यात पाण्याचा थेंबही नाही. अशा परिस्थितीत एखादा संत, सत्पुरुष किंवा समर्थ सद्गुरु आपल्या शुष्क जीवनात भक्तीचा ओलावा आणू पाहत असेल तर माणसाने त्या महात्म्याला ओळखून शरणागत झाले पाहिजे.

वरील प्रसंगात भास्कर पाटील या शेतकऱ्याने प.पु. गजानन महाराजांना ओळखण्यात चूक केली. किंबहुना, कुणीही तहानलेला व्यक्ती आला तरी त्याला भगवदस्वरूप मानून आपल्याला जमेल तेवढी त्याची तृष्णा कमी करावी. पाटील त्यात चुकला. तरी कृपाळू संत म्हणविती! त्यामुळे संतश्रेष्ठ गजानन महाराजांनी कोरड्या विहिरीला जलमय करून त्याला संतत्व दाखवले.

मग त्याने पूर्ण शरणागत भावाने जे वक्तव्य केले ते आपल्या सर्वांसाठी आदर्शवत आहे. तो म्हंटला की माझी योग्यता नसतांना आपण माझ्यासाठी या या कोरड्या विहिरीत पाणी प्रगट केले. परंतु, मला या लौकिक कृपेपेक्षा अलौकिक अनुग्रह हवा आहे.

या संपूर्ण प्रसंगातून आपण हा बोध घ्यावा की, आपल्या जीवनात सद्गुरु येण्याअगोदर आपले जीवन खडकाळ होते. परंतु, आपल्याला वासनारूपी खडकाला आपल्या सात्विक तेजाचा सुरुंग लावून संत तो फोडतात.

तेणें हा फुटला खडक | भावाचे लागले उदक |

अशावेळी आपल्यावर झालेल्या या अकारण कृपेने आपले अंतःकरण सद्गदित होऊन डोळ्यात जे पाणी येते ते आपल्याला गुरुसेवा आणि भगवद्भक्ती करायला प्रेरित करते. ज्या डोळ्यात अगोदर संसारातील आसक्तीमुळे पाणी येत होते आता त्याच डोळ्यात संतभेट झाल्यावर भक्तीप्रेमापोटी कृतकृत्यतेतून आनंदाश्रू येतात. अशा संतभेटीचा अमृतयोग आल्यावर त्याचा साधनेसाठी सदुपयोग करून घेणे हा विवेक फार महत्वाचा आहे. नाहीतर,

संतभेट झाली, संसार इच्छिला |

व्यर्थ व्यर्थ गेला, जन्म त्याचा |

भास्कर पाटलाने मात्र नेमका विवेक जागृत होऊन गजानन महाराजांना काही न मागता स्वतःच त्यांना एक अलौकिक अभिवचन दिले. हे अभिवचन म्हणजे

वृत्तीच्या मेदिनीठायी | फळझाडे ती लावीन पाही ||

सद्गुरूंनी केवळ लौकिकदृष्टीने विहिरीत पाणी प्रगट केले नसून एका अभक्त आणि विषयवृत्तीने गांजलेल्या व्यक्तीच्या खडकाळ वृत्तीत भक्तीचा ओलावा आणला आहे. मनुष्याचा जन्म सुफळ होण्यासाठी त्याची वृत्तीरुपी जमीन ओली असायला पाहिजे. पाटलाची मेदिनी म्हणजे जमीन ही संतभेटीने जलमय झाली. त्यामुळे पाटील म्हंटला,

आतां मळा निःशंक | भक्तिपंथाचा लाविन मी ||

आता या नापीक जमिनीला पाणी मिळाल्यावर त्यात साधनेचे खतपाणी आणि सदाचरणाची नांगरणी झाली तर येणारे फळ हे फार स्वादिष्ट असेल. भास्कर पाटलाने हेच आश्वासन महाराजांना दिले की, या वृत्तीरुपी मेदिनीच्या ठायी मी फळझाडे आणि फुलझाडे लावीन. यातील फुलझाडे म्हणजे सत्कर्मे. सत्कर्माचा सुगंध वातावरणात दरवळू लागला की इतर लोकसुद्धा त्याकडे आकर्षित होऊन स्वतः सत्कर्माची फुलझाडे लावतील. म्हणून पाटील म्हंटला,

सत्कर्माची फुलझाडें | लावीन मी जिकडे तिकडे |

आणि फळ कोणते? तर भक्तीप्रेमाचे फळ. हे फळ येण्यासाठी जमिनीला वैराग्याचे कुंपण आणि साधनेची शिकस्त तर करावीच लागेल, पण त्यासाठी या वृत्तीरुपी मेदिनीत अनुरूप बीज लावले पाहिजे. हे बीज म्हणजे भगवंताचे स्मरण! ते बीज अखंड आणि अभंग असले पाहिजे. या बीजाला संत, सत्पुरुष नाम असे म्हणतात. जो आपल्या वृत्तीमध्ये हे नामाचे अखंड बीज लावेल, त्याला सत्कर्माची फुले आणि भक्तिप्रेमाचे मधुर फळ येईल! यासाठी पाटलाप्रमाणे आपणही सद्गुरूंना आश्वासन देऊया की,

वृत्तीच्या मेदिनीठायी | फळझाडे ती लावीन पाही ||

🙏  !!! जानकी जीवन स्मरण जय जय राम !!! 🙏